Zelf een ebook maken is voor veel schrijvers een behoorlijke uitdaging. Maar dat wil niet zeggen dat het je niet gaat lukken! Antoni Dol vertelt ons alles over hoe je een ebook kunt maken en waar je op moet letten om het er zo goed mogelijk én leesbaar uit te laten zien.
Links:
De twee platformen waar Antoni veel gebruik van maakt om ebooks te maken zijn: Sigil en Calibre.
Gebruik de gratis Stijlgids van Smashwords om een goed geformatteerd Word-document te krijgen.
Meer informatie over Antoni is te vinden via antonidol.nl.
In het nieuws van de maand juni, de Big Indie Author Data Drop waarin meer info over het inkomen en verkopen van schrijvers die hun eigen boeken uitgeven naar voren komt; de aflevering van de Selfpublishing Advice Podcast over het gebruik van AI-tools; de ALLi blogpost over het ethisch gebruik van AI-tool; Facebookgroup AI Writing for Authors; het artikel van Publishing Perspectives over de samenwerking tussen ElevenLabs en Storytell; het boek The ethical writers guide to Harnassing the Power of AI: Using AI with integrity.
***
Antoni Dol is schrijver, webdesigner en vormgever. Ook heeft hij een informatief blog over de meer technische aspecten van het maken van boeken en webdesign. Bovendien is hij dienstverlener voor selfpubbers en doet de opmaak van ebooks en papieren boeken voor hen. Antoni kan ons dus alles vertellen over het maken van een ebook.
Luister hier via de podcast player of via je favoriete podcast app. Hieronder staan de hoogtepunten en de volledig uitgetypte versie van het interview.
Hoogtepunten
- Wat is een ebook en hoe kun je het lezen?
- Hoe kun je een ebook zelf maken?
- Waar moet je op letten bij het maken van een ebook?
- Het verschil tussen Epub2 en Epub3? Welke moet je kiezen?
- Wel of niet DRM gebruiken?
- Waar kun je hulp vinden bij het maken van een ebook?
***
Volledig uitgetypte versie van het interview met Antoni
Maria: Antoni Dol is schrijver, webdesigner en vormgever. Ook heeft hij een informatief blog over de meer technische aspecten van het maken van boeken en webdesign. Bovendien is hij dienstverlener voor selfpubbers en doet de opmaak van ebooks en papieren boeken voor hen. Antoni kan ons dus alles vertellen over het maken van een ebook.
Welkom bij de podcast Antoni.
Antoni: Dankjewel. Fijn dat ik er bij mag zijn.
Maria: Leuk dat je er bent. Wij kennen elkaar al een tijdje via Facebook en alles. We hebben elkaar een paar keer ontmoet in het echt en ik weet gewoon dat jij goeie dingen doet voor selfpubbers wat betreft ebooks en papieren boeken, dus het lijkt me leuk om daar eens wat meer over te horen.
Antoni: Dankjewel.
Maria: Maar eerst, kun jij in het kort iets vertellen over jezelf en bijvoorbeeld wat schrijf je?
Antoni: Ja, ik ben Antoni Dol dus, ik ben zestig jaar en ik woon in de Amsterdamse Jordaan.
Ik schrijf Science Fiction. Ik heb een detectiveserie over mixed reality, waarbij mensen dingen kunnen zien en horen en voelen die er niet echt zijn, maar die wel digitaal zijn. En ik heb een paar losse Science Fiction romans geschreven. Ik heb heel veel verhalen geschreven die zijn weer in bundels verzameld. Ik sta in vier verhalenbundels. En ik schrijf wat studieboeken over Scrivener. Over de schrijfsoftware waarmee je makkelijk snel lange teksten kan schrijven.
Maria: Nou, heel veel dus. Je doet heel veel.
Antoni: Ja, dat is wat ik schrijf.
Ik ben natuurlijk designer. Ik heb een grafische opleiding gehad, dus ik ontwerp mijn eigen omslagen en binnenwerk. Maar dat doe ik ook inderdaad voor andere schrijvers. En ik produceer en publiceer ook mijn eigen boeken. En dat doe ik ook voor andere schrijvers. Dus dat kan allemaal.
Maria: Ja, precies. Heel all-round, zeg maar.
Antoni: Heel breed.
Maria: Heel breed, ja precies.
Dan ben jij dus de uitgelezen persoon denk ik om de vraag te beantwoorden over van wat een ebook eigenlijk is en hoe een ebook gelezen wordt.
Antoni: Een ebook is eigenlijk gewoon een digitale versie van een boek.
Simpel gezegd is het een site in een zip. Oftewel een website in een gecomprimeerd bestand wat een… Het is een zip bestand met een Epub extensie. Het heeft eigenlijk een speciale indeling, waardoor het geschikt is om lange teksten te lezen.
En je hebt eigenlijk twee soorten ebooks; je hebt de flow lay-out ebooks en je hebt de fixed lay-out ebooks.
De normale ebooks hebben allemaal een flow lay-out en die passen zich aan, aan het scherm waarop het bekeken wordt. Als je het op een telefoon bekijkt, is het een hele andere belevenis dan als je het op een tablet of op een e-reader leest.
Een fixed lay-out ebook die heeft hele vaste afmetingen. En dat is wel heel interessant voor kookboeken en voor stripboeken en kinderboeken bijvoorbeeld. Waarbij de lay-out heel belangrijk is en dingen op een vaste plek moeten staan.
Maria: Precies.
Antoni: Het nadeel daarvan is natuurlijk dat het zich niet aanpast aan het scherm waarop je het bekijkt dus je moet een beetje resolutie hebben. Minimale resolutie die het boek heeft – het boek kan je dus natuurlijk ook aanpassen aan resolutie van bepaalde apparaten – maar het boek past zich niet aan, aan het scherm zoals in de flow lay-out versie wel. Normaal zijn boeken altijd flow lay-out en kan je ze op alle apparaten lezen waarop je wil.
Traditioneel Wordt het natuurlijk op een e-reader gelezen met een zwart-wit scherm wat weinig stroom verbruikt en heel lang mee gaat. Maar tegenwoordig wordt er steeds meer op tablets en telefoons gelezen. Dus het is heel zinvol ook kleur te gebruiken in ebooks, want op tablets en op telefoons zijn die prima te zien.
Je hebt tegenwoordig ook een paar e-readers die kleuren kunnen laten zien. Dus zwart-wit is niet een voorwaarde ofzo.
Maria: Nee, precies.
En nog even een tussenvraag die ik zo bedenk van: Is een pdf ook een ebook?
Antoni: Voor mij is pdf een elektronisch document. En je kan natuurlijk een boek als een document beschouwen. Je ziet dat heel veel ebooks als pdf weggegeven worden, als reader magnet bijvoorbeeld.
Ik vind het niet echt een ebook.
Epubs zijn echt gemaakt om lang te kunnen lezen op apparaten die daarvoor bedoeld zijn. En een Epub is gewoon een generiek electronisch document, waar je alle documenten in kunt stoppen die je leuk vindt.
Maria: Precies. Ik vind een pdf ook geen ebook. Je ziet het inderdaad wel vaak dat heel veel schrijvers ook nog pdf… Dan zeg je van download mijn ebook en dan krijg je een pdf. Dan denk ik van: Oké, beetje vaag.
Antoni: Ja, als je ebook zegt dan bedoelen we meestal wel een Epub en dat is een iets ander formaat natuurlijk. Pdf kan alle soorten electronische documenten laten zien en Epubs zijn speciaal om lange boeken te lezen.
Maria: Ja, absoluut.
En als schrijver en je gaat zelf uitgeven, welke mogelijkheden heb je dan om een ebook te maken, zodat het goed leesbaar is? Kun je dat zelf doen als schrijver of moet je daar iemand voor inhuren?
Antoni: Je kan het zelf doen natuurlijk. Er zijn een heleboel programma’s voor, een heleboel software. Je hebt bijvoorbeeld de Word to Epub plug-in van Daisy org. Die kan je gebruiken om vanuit Word gewoon een ebook te publiceren.
Het is een beetje een… hoe zeg je dat? Een beetje onhandige tool. Je moet ook alle headers in Word precies goed hebben om er een goed resultaat uit te krijgen. Dus ik ben er niet heel fan van, maar het werkt wel als je niks anders hebt.
Je kan een Word-document natuurlijk mooi opmaken, zodat het door de publishing platforms wordt opgepikt en omgezet wordt tot ebook. Dus bij Kobo Writing Life en bij Kindle Direct Publishing en bij Draft2Digital kan je overal gewoon een Word-document ingooien. Die moet je wel van tevoren goed opgemaakt hebben, goed geformatteerd hebben, zodat de converters snapt wat waar staat en wat waar hoort enzo.
Dus het is wel een beetje beperkt tot wat Word kan en wat de converters oppikken en kunnen laten zien. Dus het heeft ook niet mijn voorkeur, maar goed, het werkt dus als je op die manier een goed Word-document kan maken, dan komt er ook wel een goed ebook uit.
Maria: Ja, ik denk als je bijvoorbeeld fictie schrijft en je hebt alleen maar tekst, dan is dat best een goede manier om te gebruiken, denk ik. Als je verder geen… Als je zegt van: Ik heb geen geld om een designer in te huren, dan is dat best een goede mogelijkheid.
Antoni: Ja, of die eerste plug-in, die Word plug-in, is dan ook een optie. Maar ja, dat heeft dezelfde voorwaarden. Je moet echt een heel goed Word-document van tevoren opmaken en dan komt er een redelijk resultaat uit.
Maria: Ja, precies.
Antoni: Ja, wat ook kan is als je met Scrivener werkt is om uit Scrivener te compileren naar ebook, dat geeft je heel veel controle over wat er uitkomt. Dat is wel heel fijn. Nadeel is wel dat het niet 100 procent een goed ebook wordt. Er is zitten wat bugs in het programma waardoor wat dingetjes niet helemaal lekker gaan. Dus je moet het altijd wel na bewerken. Dat geldt sowieso eigenlijk altijd in mijn geval.
Hetzelfde geldt als je al een gedrukt boek hebt en je hebt een Indesign bestand dat door een vormgever is gebruikt om een pdf te maken die gedrukt kan worden. Indesign kan ook ebooks exporteren. En dat is ook een hele goede basis om een ebook te krijgen.
Indesign werkt ook met stijlen en die stijlen worden gewoon netjes geëxporteerd. En hij zorgt dat alle plaatjes op zijn plek staan, dat soort dingen. Persoonlijk gebruik ik het ook als basis voor een ebook, dus ik exporteer uit Indesign en van daaruit ga ik verder.
Een andere manier, ten slotte, is om gewoon een ebook eerder te gebruiken en vanaf nul te beginnen. Dus je kan gewoon een bestand openen in zo’n editor en beginnen met tikken. Of tekst erin plakken. Of Word-documenten importeren. Dus dat zijn allemaal mogelijkheden om een ebook te maken.
Maria: Ik heb zelf nog… Ik weet niet of dat in Nederland in België zo bekent is, maar je hebt Vellum. Dat is een betaalt programma. En je hebt tegenwoordig ook Atticus. Ik heb Vellum zelf heb ik geprobeerd. Daar kan je… als je alleen maar tekst hebt, kan je daar prima ebooks mee maken.
Antoni: Ik geloof het.
Maria: Maar dat zijn betaalde programma’s. Dat moet je dus aanschaffen en dan…
Antoni: De gratis programma’s zijn natuurlijk Sigil, S I G I L, of Calibre. En mijn voorkeur is Sigil, omdat dat gewoon een simpele editor is met een viewer erbij, zodat je kan zien hoe het resultaat wordt. Je hebt heel veel controle over de HTML en CSS die in de bestanden voorkomt.
Andere kant kan ik ook niet zonder Calibre, want ik gebruik de viewer heel veel om boeken te beoordelen. En wat andere tools om Sigil om boeken te controleren en te valideren – nee, van Calibre moet ik zeggen. Dus ik heb eigenlijk allebei de programma’s heb ik… gebruik ik heel veel. Er zijn inderdaad nog een aantal andere. Sommige zijn voor Macintosh, voor Apple Macintosh specifiek. En andere zijn voor alle platformen.
Maria: Ja, klopt.
Antoni: Dus sommige zijn gratis en andere zijn betaald. Dus er is wel een ruime keuze als je dat wil.
Maria: Klopt. En als je daar dan mee bezig gaat. Stel dat je zegt van: Nou, ik ga dat toch zelf proberen.
Qua opmaak, wat zijn dan de voornaamste punten waar je op moet letten bij het maken van een ebook?
Antoni: Het zijn eigenlijk dezelfde punten voor het opmaken van gewoon een gedrukt boek wat mij betreft. Het verschil is dat je het op een scherm kijkt en het andere natuurlijk op papier.
Maar ik ben altijd wel een voorstander van mooie creatieve hoofdstuk openingen, dus doe iets met een hoofdstuk opening waardoor het goed herkenbaar is als een nieuw hoofdstuk, anders dan gewoon een iets grotere kop.
Ik zou graag alle alinea’s laten inspringen, zodat mensen makkelijk de volgende alinea kunnen vinden. Ik had laatst iemand die daar wel moeite mee had, want die had altijd alles links-lijnend staan, dat was hij gewend. Maar als je gewoon een boek openslaat uit je boekenkast, dan zal je gauw ontdekken dat elke alinea inspringt behalve die achter koppen of witregels. En dat zou ik in een ebook ook verwachten.
Een aangevulde tekst. Dus ik zou zeggen dat je de tekst ook aan de rechterkant gelijk moet proberen te krijgen. Dat is niet heel moeilijk met een paar instellingen voor in de stijlsheet.
Gevolg daarvan is vaak dat er wat woord spaties ontstaan tussen woorden die lang zijn en niet afgebroken worden. Een lay-out engine kan dat niet meer netjes vormgeven, dus dan staan er grote ruimtes en daarom zijn afbrekingen heel belangrijk in ebooks.
Afbrekingen zijn een beetje… hoe zeg je dat… beetje vervelend vaak. De instellingen die zijn niet zo heel moeilijk, maar readers werken niet allemaal op dezelfde manier. Dus sommige negeren het helemaal en andere doen het op verschillende manieren. Je moet zorgen dat je de taal goed hebt staan, want anders breekt ie volgens de verkeerde regels af. Maar ik krijg altijd wel goede resultaten en het is wel heel belangrijk om die afbrekingen goed te krijgen.
Dan is er iets als inhoudsopgaves. Er zijn er eigenlijk drie in een ebook. De ene is voor de e-reader om te zorgen dat die in het menu, in de user interface, de juiste indeling van het boek kan laten zien. Die kan je eventueel uit de spine gooien, zodat die niet zichtbaar is voor lezers.
En wat je dan kan doen, is je eigen inhoudsopgave erin zetten. Het voordeel daarvan is dat je die kan vormgeven, terwijl je die andere eigenlijk minimaal kan vormgeven. Dus eigenlijk gewoon een lijst met een kopje erboven en daar kan je niet zoveel mee. Maar als je zelf je inhoudsopgave toevoegt, dus gewoon als een bestand met links, dan kan je het zo vormgeven als je het hebben wil. Dus dan kan je ook grotere letters gebruiken of andere kleuren, links of wat je maar wil. Dus dat is een groot voordeel.
De derde inhoudsopgave is eigenlijk om met terugwerkende kracht in oude e-readers een goede inhoudsopgave te krijgen. Het is om compatibel te blijven met oude e-readers. En dat is iets wat je kan laten genereren door de editors, ebook editors. Dus die hoef je vaak niet zelf in elkaar te tikken. Want het is meestal een vervelend klusje waarbij je echt heel precies alle volgorde van de inhoudsopgave goed moet hebben. Maar een ebook editor kan dat heel goed voor je genereren.
Zorg dat ze er alle drie zijn, wat mij betreft. Eén voor de e-reader om dat netjes te laten zien, eentje voor de lezer om het mooi en makkelijk in het boek te hebben. Een eentje voor terugwaarste compatibiliteit met de oude e-readers.
Maria: Precies. Want ik denk ook… Als je gewoon een papieren boek voor je hebt als lezer, dan kan je daar gewoon in bladeren. En je gaat: Oké, hoofdstuk drie begint op pagina 20, ik zeg maar wat. Dan kun je dat makkelijk opzoeken, maar bij een e-reader is dat niet zo. Dus dan zijn die links zijn wel heel belangrijk.
Antoni: Ja, wat mij betreft wel. Behalve dat de e-reader hetzelfde kan laten zien op de tablet of de telefoon. Ik vind het toch wel fijn om een inhoudsopgave te hebben, zodat je gewoon de links kan bieden om sprongetjes te maken naar hoofdstukken of naar secties in je boek. Je kan het mooi vormgeven en het is wel waard om gewoon door een boek te kunnen springen naar een plek waar je wil.
Behalve springen naar echte hoofdstukken kan je ook springen naar de omslag of naar de inhoudsopgave of naar het voorwoord of naar het Over de schrijversstukje. Dat zijn dingen die je liever niet in je inhoudsopgave van je boek hebt, maar die je wel in de e-reader naar voren kan halen. Dus dat is ook wel iets wat je zou willen doen om een goed ebook te maken.
Maria: Klopt. Zijn er nog andere punten waar je rekening mee moet houden? Ik kan bijvoorbeeld bedenken dat, kijk, een papieren boek heeft paginanummers, maar een ebook heeft dat niet.
Antoni: Nee.
Maria: Dus volgens mij hoef je daar geen rekening mee te houden als je een ebook maakt. Dat er paginanummers zijn.
Antoni: Nee. Het is wel eens onhandig als je met mensen wil communiceren over je boek van: Op pagina 83 staat een fout. Ja, jammer, maar bij mij is het pagina 92, want mijn scherm is iets kleiner. Dus dat werkt niet. E-readers geven vaak percentages aan van je boek, dus als je op 100 procent bent, heb je ‘m uit.
Dus paginanummers werken niet echt. Links naar pagina’s doen het dan wel weer prima. Hou daar rekening mee. Het is nou eenmaal zo dat in flow lay-outs ebooks paginanummers gewoon geen zin hebben.
Maria: Precies.
Antoni: In fix lay-out dus wel. Ik heb al een fix lay-out ebook gemaakt met honderden pagina’s waar uiteindelijk ook paginanummers op stonden. In dat geval kan je ook een soort inhoudsopgave maken van de relatie tussen de pagina in een gedrukt boek en de pagina in een ebook. En dat is wel iets wat niet heel vaak voorkomt, maar als dat bestaat, dan is dat mogelijk om dat in een ebook op te nemen. Op die manier is er wel een relatie tussen die twee.
Maria: Voor de meeste mensen zal dat niet voorkomen.
Antoni: Nee, komt niet zo vaak voor nee. Maar het is wel mogelijk.
Maria: Nog andere punten waar mensen rekening mee moeten houden?
Antoni: Je hebt natuurlijk meer de typografische elementen van een boek. Wat bekend is als bijvoorbeeld weduwe en wezen.
Er zijn instellingen voor ebooks om dat goed te doen, maar het is weer de e-reader of het apparaat dat het laat zien die bepaalt of ze die regels wel of niet volgen. Ik zou het zeker instellen, maar het is niet echt gegarandeerd dat het allemaal overal werkt. Dus het kan zijn dat je een enkele regel onderaan een pagina vindt of een enkele regel bovenaan de pagina, maar je kan wel een paar dingen doen om te voorkomen.
Je kan een paginascheiding forceren voor of na een bepaald stukje tekst. Of je kan proberen of wat pagina’s of wat onderdelen van een pagina bij elkaar te houden in een blok en van dat blok zeggen dat het niet afgebroken mag worden.
Dus er zijn wel opties, maar met een slag om de arm, het hangt van de e-reader af dat echt wel gehonoreerd wordt of niet.
Maria: Persoonlijk als lezer maakt het me niet zoveel uit als er een regel of één regel bovenaan de pagina staat. Ik heb zoiets van: Ik zit op mijn e-reader en ik klik gewoon door, klaar. Als lezer maakt het mij verder niet uit.
Antoni: Maar als vormgever is dat natuurlijk…
Maria: Ja, precies. Als vormgever is dat natuurlijk anders.
Antoni: Dat kan echt niet, maar goed.
Maria: Ja, precies. Maar dan is de vraag van: Werk je voor de vormgever of werk je voor de lezer? Dat is natuurlijk altijd nog de vraag.
Waar ik wel als lezer me echt aan erger is dat als een hoofdstuk niet op een nieuwe pagina begint. Dat zie je nog wel eens bij mensen die… Bij selfpubbers die een boek niet precies goed hebben gedaan. Dan houdt het hoofdstuk op en dan opeens zit daar de hoofdstukkop, de volgende al daaronder. Dat vind ik persoonlijk niet mooi.
Antoni: Dat ben ik met je eens.
Het is redelijk makkelijk om een hoofdstuk op een nieuwe pagina te laten beginnen door er gewoon een ander bestand van te maken. Dus een ebook kan bestaan uit 25 losse bestanden die elk een hoofdstuk bevatten, bijvoorbeeld, en dan krijg je automatisch een nieuwe pagina.
Er is ook wel een manier om een paginabreak te forceren, door een code in te zetten. En als je dat niet helemaal goed doet dan krijg je inderdaad het effect wat je net zei. Dat het hoofdstuk gewoon doorloopt en dat er een grote kop ontstaat en dat je dan initieert dat je in een nieuw hoofdstuk zit.
Maria: Precies.
Antoni: Maar wat mij betreft komt dat eigenlijk nooit voor want elk bestand wat ik op een nieuwe pagina wil laten beginnen is bij mij een nieuw bestand. Dus dan gaat dat automatisch goed.
Maria: Ik probeer ook altijd met mijn eigen ebooks, als ik die maak, te zorgen dat dat perfect is.
Een ander ding wat ik wel eens zie, nu we het toch over hebben over pet peeves zal ik maar zeggen: Wat we niet leuk vinden als we lezen, is dat soms als iemand een enter heeft gegeven, of dat er een nieuwe regel begint, dat er een heel groot wit stuk tussen zit. Dus net alsof, als de dialoog begint dat de regels heel ver… net alsof er een grote regelafstand is.
Antoni: Oké.
Maria: En ik weet niet of jij dat wel eens tegen bent gekomen. Ik zie dat regelmatig bij ebooks. En als ik dan een inkijkexemplaar heb gedownload, dan denk ik van: Nou, dat ga ik niet lezen, dat is… Dan moet je echt om de vijf zinnen moet je een nieuwe pagina doen. Het is… Ik weet niet hoe dat kan. Dan doen ze toch iets fout. Maar wat?
Antoni: Mij gebeurt het niet, want ik heb wel redelijk controle over de stijls van de paragrafen. Maar ja, het kan zijn dat er inderdaad veel returns tussen staan. Het kan zijn dat er een instellings-iets is die de marge onder een paragraaf zet. Iets wat in Word standaard wel aan staat en in zakelijke teksten ook wel gebruikelijk is, maar in ebooks absoluut niet.
Maria: Nee.
Antoni: In ebooks is het echt zaak om teksten achter elkaar door te laten lopen en in te springen bij nieuwe paragrafen. Witregels zijn echt scheidingen van scenes. Of ja, echt einde van secties en dan wordt het tijd om een nieuwe pagina op te zoeken.
Scene scheidingen met witregels kan natuurlijk wel binnen een hoofdstuk.
Maria: Ja, of met drie van die sterretjes, dat kan natuurlijk ook.
Antoni: Daar ben ik geen fan van, maar het is niet ongebruikelijk, laat ik het zo zeggen.
Maria: Wat ik zelf merk is dat ik als ik een ebook lees, dan soms komt de witregel tussen scenes onderaan te staan en dan lees ik door. Dan kun je dus moeilijk zien op de e-reader dat er een nieuwe scene is. Omdat het dan min of meer doorgaat. Dus dan zet ik altijd drie sterretjes dan weet men in elk geval zeker dat er een nieuwe scene komt.
Antoni: Dat klopt. Dat is een goeie manier om een scene scheiding aan te geven.
Maria: Precies.
Antoni: Ook als het een pagina scheiding is.
Maria: Precies. Als lezer dan is het prettig… Dan weet je in elk geval dat er iets anders komt. Dan wordt je niet uit het verhaal gehaald op die manier.
Antoni: Een ander issue is dat er witte pagina’s kunnen ontstaan. Het gebeurt nog wel eens dat je een ebook leest en dat er dan opeens een heel leeg scherm tussen zit.
De reden daarvoor is meestal dat er een marge gevraagd wordt onderaan de vorige pagina die niet op de vorige pagina past. Het gevolg is dan dat de pagina die daarna komt die heeft dan wel die marge, maar ja, er is verder geen tekst te zien. En er is een pagina scheiding achter dus die besluit dan dat het gewoon een lege pagina wordt.
De oplossing daarvoor is natuurlijk om te zorgen dat die marge er niet is. En dat is wel eens een uitdaging, want soms wil je wel onder een plaatje een marge bijvoorbeeld. En als dat plaatje dan onderaan de pagina staat, heb je daarna een witte pagina.
Dus dat is iets waar je op kan letten. En dit is dus wel de reden waarom dat gebeurt. Er is iets wat op die pagina staat wat niet te zien is en dat moet je weg halen. Om te zorgen dat die lege pagina verdwijnt.
Maria: Precies. Persoonlijk heb ik altijd, dat is één van mijn regels, als ik alleen tekst heb, dan kan ik zelf wel een ebook maken.
Maar zodra ik er plaatjes bij heb of andere bullet points of wat dan ook, dan huur ik een designer in.
Dat ga ik echt niet… daar heb ik geen zin in om dat allemaal uit te moeten zoeken. Dus persoonlijk huur ik dan altijd iemand in die dat voor mij kan doen. Dat gaat veel sneller en dan heb ik ook geen stress.
Antoni: Dat is een mooi argument.
Plaatjes zijn… hoe zeg je dat… zijn wel uitdagingen in de zin dat het… Het is iets anders dan natuurlijk in Indesign waar je gewoon op elke plek een plaatje kan neerzetten. Gebruikelijk is om plaatjes tussen teksten in te zetten, zodat de tekst daarboven en daaronder doorlopen. Je kan het plaatje wel breed maken, maar niet aflopend. Dus er zit altijd een marge tussen je plaatje en de rand van het scherm.
Bovendien kan de eindgebruiker die marge instellen, dus je weet niet hoe groot die marge is, maar laten we hopen dat ze een redelijk smalle marge hebben ingesteld. Dus de breedte van het scherm wordt vaak gebruikt voor plaatjes.
Je kan natuurlijk ook iets kleiner maken van de breedte van het scherm en centreren, dat is een optie. Je kan wel een beetje spelen met links plaatjes en rechts plaatjes zetten, maar daar wordt het een beetje ingewikkeld.
Maria: Ja, dat klopt.
Antoni: Bij de Over de schrijverpagina wil ik graag wel een portretje te zien en die zet ik dan rechts en dan laat ik de tekst eromheen lopen. En dat werkt, maar je moet er niet te moeilijk mee doen, want dan kan je zelf alleen maar in de vingers snijden.
Maria: Nee, want dat is het punt.
Een lezer, die kan, zeker met een e-reader, kan dingen gewoon zelf helemaal instellen. Je kunt de lettergrootte instellen, je kunt de marges instellen, je kunt heel veel dingen instellen. Dus je kunt als vormgever of als schrijver wel willen dat het er zo uit gaat zien, maar dat wil helemaal niet zeggen dat de lezer het daarmee eens is. Die gaat gewoon dingen zelf aanpassen.
Dus eigenlijk heb je als schrijver nooit 100 procent, en vormgever, nooit 100 procent controle over hoe je ebook eruit gaat ziet als de lezer het leest.
Antoni: Ja, dat klopt.
Als vormgever wil ik wel graag een bepaald uiterlijk aan het boek meegeven. Ik vind dat een non-fictie boek er toch wel anders uit moet zien dan een Fantasy verhaal. Dus ik wil wel wat invloed daar op uitoefenen. Maar je hebt helemaal gelijk. Als de eindgebruiker een lettertype instelt die bij de e-reader meekomt, dan wordt het getoond in die lettertype. Als die de marges verandert, dan veranderen de marges. Kan ik niets aan doen.
Behalve als het een fixed lay-out ebook is.
Je hebt ook iets als headers en footers die door eindgebruikers kunnen ingesteld worden, en waar ik ook helemaal geen controle over heb. Dus ik weet niet wat er in een header bovenaan m’n boek staat of in een footer onderaan m’n boek staat. Dus, daar heb ik geen controle over.
Maar dat is een beetje wat ik noemde the lowest common denominator. Het laagste niveau waarop een ebook moet werken, moet goed zijn. Daarboven kan je dingen doen die het mooier maken, maar je mag er niet vanuit gaan dat het er ook echt zo uit ziet op het apparaat.
Maria: Precies. Dat is gewoon iets… daar moet je je bij neerleggen, denk ik.
Antoni: Ja, het is voor mij wel eens frustrerend. Als ik een mooi lettertype heb gekozen die een bepaald uiterlijk heeft en het wordt getoond in een totaal ander lettertype. Dan ziet het er anders uit.
En het is wel eens heel leuk om in een viewer gewoon andere lettertypes te proberen om te kijken hoe het eruit ziet en dat doe ik ook wel eens, maar ja… Persoonlijk stop ik altijd wel lettertypes in ebooks, omdat ik een bepaalde voorkeur heb, maar dat garandeert niet dat een eindgebruiker dat lettertype ziet, nee.
Maria: Nee, precies.
Je had het nog eerder over het flow, dus dat is… Je hebt Epub2 en Epub3. En je hebt vaak dat als mensen dan zelf een ISBN nemen, dan moet je dus gaan kiezen, en dan raken ze vaak in paniek van:
Wat moet ik kiezen, wat is een Epub2, wat is een Epub3, wat is het verschil, wat is beter?’ Nou, hebben we al even een beetje over gehad. Wat zeg jij dat beter is?
Antoni: Het heeft niks met flow of fix te maken, behalve dat volgens mij Epub2 helemaal geen fix ebooks ondersteunt, maar dat weet ik niet zeker.
Epub2 is een standaard uit 2007.
Maria: Ah!
Antoni: Dat is zestien jaar geleden. Het heeft beperkte mogelijkheden voor styling. Het gebruikt CSS2 specificaties voor het vormgeven van boeken. En dat is best wel beperkt en dat is jammer. Dus als vormgever wil ik graag iets meer mogelijkheden.
CCS2 is uit 1998, dus dat is uit de vorig eeuw. Dat vind ik oud. Het heeft geen mogelijkheden voor geluid, video of interactie. Het heeft slechte toegankelijkheidsmogelijkheden en het ondersteunt alleen normale talen zoals Engels en Frans en Spaans en Nederlands.
Epub3 is ook al best oud. Is uit 2011. En dat is natuurlijk ook al ruim tien jaar geleden. Dus dat is geen nieuwe standaard ofzo. Dat leest al een hele tijd. Standaard gebeurt met CSS3 en dat is voor mij wel fijn, dan kan ik al iets meer doen met tekst.
CSS3 is uit 2011… nee, uit 2001, maar wordt steeds bijgewerkt, dus dat is eigenlijk gewoon de gangbare versie van stijlsheets. En je kunt audio en video en interactie opnemen in een Epub 3 ebook. Je kan je toegankelijkheid wat beter regelen en je kan ook Japans, Chinees en Arabisch laten zien bijvoorbeeld. Of tekst die van rechts naar links gaat, Hebreeuws is zo’n taal. Die zijn ondersteund in Epub3 dus is veel meer wereldwijd format, dus dat is allemaal iets wat je eigenlijk wel wil.
De reden om Epub2 te gebruiken is maar één reden voor en dat is dat je het op hele oude e-readers wil laten zien. En dat zijn dan wel hele oude e-readers, want de meeste Epub2 e-readers die kunnen ook wel Epub3 bestanden lezen, mits ze daar een inhoudsopgave in zit en geen audio en video en interactie. Volgens mij zit een Epub3 ebook daar dan prima uit.
Maria: Eigenlijk is er geen reden om nog te kiezen voor Epub2, dat is wat je eigenlijk zegt?
Antoni: Als je echt stokoude e-readers wilt ondersteunen, dan zou ik een Epub2 maken. Maar ik voel me altijd erg beperkt in een Epub2. Ik kan minder vormgeving doen. Ik kan verder niets toevoegen aan een boek.
Het is niet de standaard… Weet je wat het is? Zolang we Epub2 blijven gebruiken, wordt de innovatie geremd en worden er geen stappen vooruit gemaakt. En dan blijf je gewoon hangen in die lowest common denominator functie.
Ik wil graag dat ebooks mooi eruit zien, goed te lezen zijn, maar het probleem is dat e-readers niet gauw stuk gaan en lang meegaan en veel mensen blij zijn als een e-reader het doet en kopen dan geen nieuwe.
Maria: Precies. Maar dan moet ik heel eerlijk zeggen, ik kom natuurlijk oorspronkelijk uit de Engelstalige zelfuitgeefwereld. En totdat ik mij ging verdiepen in de Nederlandstalige zelfuitgeefwereld had ik nog nooit beseft dat er een Epub2 bestond. Volgens mij in de Engelstalige wereld wordt dat verschil niet eens gemaakt. Dus ik vermoed dat ze daar alleen maar Epub3 gebruiken.
Antoni: Er zijn wel wat puristen die zeggen van: Het moet echt overal en altijd op elk apparaat te lezen zijn. Dat ben ik niet. Ik zeg: Je moet de laatste standaard gebruiken en dat geeft de meeste mogelijkheden.
Maria: Precies, je moet met je tijd meegaan, denk ik dan. Als er op zo’n oudere e-readers alsnog wel Epub3 wel te lezen is als je alleen maar tekst hebt, dan is het ook… dan denk ik van ja…
Antoni: Ja, dat heb ik ook. En dan heb ik niet heel veel oude e-readers bij de hand, maar ja… Blijf bij de tijd zou ik zeggen. De standaard is al uit meer dan tien jaar geleden, dus gebruik dat. We hebben het ook met het browser wars, webbrowsers, gehad… Het heeft een hele lange periode gehangen op: We moeten dit voor alle browsers laten werken. En dan op een gegeven moment was er een omslag die zei van: Ja en nu bekijk je het maar, nu gooi je je Internet Explorer maar weg en koop maar een nieuwe webbrowser, of installeer maar een nieuwe browser. En vanaf dat moment begon het weer te lopen. Gingen weer ontwikkelingen ontstaan en kwam het hele platform weer verder. En dat willen we met ebooks natuurlijk ook.
Maria: Precies. Dus Epub3 is the way to go.
Antoni: Wat mij betreft wel.
Maria: En als je het dan hebt over DRM; Digital Rights Management. Dat is dus ook een beveiliging die heel veel mensen erop willen laten zetten. Wat denk je daarvan?
Antoni: Ja, kan je doen…
Maria: Precies…
Antoni: Ik snap de zorg wel. Ik wil graag dat mijn boek uitgegeven wordt, maar niet dat iedereen het klakkeloos kopieert of verspreidt ofzo. Maar eerlijk gezegd, kan ik, als ik dat zou willen, DRM er redelijk makkelijk vanaf halen.
Het maakt lezers moeilijker om teksten te lezen en sommige e-readers laten het helemaal niet zien. En andere e-readers die accepteren het maar met wat drempels en hoepels waar je door moet springen. Dat wil je allemaal niet. Je wil gewoon dat mensen het boek lezen. En ik ben het met jou eens dat DRM… dat je het eigenlijk gewoon niet moet doen.
Misschien komt er nog een keer een vorm van beveiliging die echt werkt. En niet te omzeilen is, maar dat zie ik somber in voorlopig. Dus ik zou zeggen: Doe het niet en biedt mensen gewoon een ebook aan die ze fijn kunnen lezen.
Maria: Ik denk dat het belangrijk is om rekening te houden met de lezer. Als DRM het moeilijker maakt voor de lezer, om jouw boek te lezen, dan worden zij daar ook niet blij van. Dan gaan ze je vervolgboek niet kopen. Zo sta ik daar in en dan denk ik van: Doe je dat gewoon niet. Mensen die je boek willen stelen, die stelen het toch wel. Daar kan je verder niks aan doen.
Antoni: Nee, en als je daar aandacht aan besteed, dan maak je het probleem alleen maar groter.
Maria: Ja, en het levert je veel stress op.
Antoni: Ja, en je kan er echt niks aan doen.
Maria: Ben ik met je eens.
Antoni: Dus DRM zou ik niet doen en maak gewoon een makkelijk toegankelijk boek, zodat iedereen die kan lezen.
Maria: Precies, helemaal mee eens.
En als je nou… als je denkt van: Ik kan het echt niet.
Wanneer zou het goed zijn om een hulp in te schakelen van een professional, zoals jouzelf bijvoorbeeld, een vormgever voor het maken van een ebook?
Antoni: Als je met een Word-bestand een ebook wilt maken dan kan dat, maar je moet wel heel precies zijn in het opmaken van het Word-bestand. Dus dat is wel een uitdaging. Er zijn natuurlijk mooie handleidingen voor die je kan volgen en dan kom je er wel uit. Maar het is wel even werk, dus daar moet je al bereidt toe zijn.
Maria: Ik zou bijvoorbeeld De Stijlgids van Smashwords, die kun je gratis downloaden. Die gebruik ik zelf altijd om een goed Word-document te maken. Dat werkt altijd, dat werkt goed.
Antoni: Dat zal wel werken. De vraag is hoeveel… Wat de kwaliteit is van dat ebook. Zitten alle onderdelen die je wil hebben in het ebook, zitten die er in. Maar als je het goed doet, dan werkt dat wel. Maar je moet er wel zin in hebben. Je moet er wel even voor gaan zitten.
Maria: Klopt, en vooral als je tekst… voornamelijk tekst hebt, dan is dat wel te doen met De Stijlgids, voor mijn gevoel.
Antoni: Ik zou zeggen als je een Scrivener of een Indesign-bestand hebt, dan heb je een goed export voor het begin van een boek.
Voor mij is dat altijd wel een mooie basis om vanuit te beginnen, om vanuit te werken. Dus je zou gewoon een Scrivener of Indesign-bestand kunnen aanleveren aan de vormgever en die kan er dan een mooi ebook van maken.
Meestal moet je wel in een ebook editors werken. Dus als je geen zin hebt om Sigil of Calibre eigen te maken, dan kan je dat ook aan iemand anders overlaten. Er zijn natuurlijk wel andere software pakketten, die moet je dan ook allemaal weer leren. Dus wil je dat niet, dan zijn er mensen die het toch wel kennen. Die kan je dan een bestand toesturen.
Wat wel belangrijk is, dat de meta data in je ebook zit. Dus als je niet bekend bent met dat fenomeen, is het misschien wel een idee om dat over te laten aan iemand. Het is wel iets waar de editors makkelijk kunnen toevoegen, als je weet hoe.
Maria: Dan heb je het over zoekwoorden en de cover…
Antoni: Nou, nee… Meta data is wie is de schrijver? Wanneer is het gepubliceerd? Wie heeft de copyright van het boek? Is het een deel van een serie? Dat zijn dingen die je op wil nemen in je boek. En dat soort data wordt door de platformen als Kobo Writing Life, Kindle Direct Publishing en Draft2Digital wel opgepikt om te laten zien in hun website.
Dus dat mag je niet weglaten eigenlijk, omdat er dan geen gegevens zijn over het boek om die te laten zien. Dus dan heb je een omslag misschien en een titel en dat is het dan. Schrijver misschien nog, maar dan houdt het wel op en dat is niet goed. Je moet echt zorgen dat er meta data in zit. En bovendien wordt de flaptekst die normaal achterop een boek staat, wordt in de meta data opgenomen, als een beschrijving van je boek. Die worden door die platforms opgepikt en getoond en zo kan je toch je flaptekst laten zien. En dat is natuurlijk geen onbelangrijk verkoopaspect van je boek.
Maria: Zeker niet.
Antoni: Dus zorg dat die flaptekst in de beschrijving staat en zoals ik al zei copyright gegevens en deel van een serie. Dat zijn allemaal dingen die je meta data wil opnemen. Het is niet moeilijk om meta data in je ebook op te nemen, maar het wel belangrijk. Je moet het wel even goed doen.
Maria: En als je denkt van: Nou, dit gaat me echt niet lukken, dan kun je altijd nog de hulp inschakelen van een vormgever.
Antoni: Ja. Een ander ding is lettertypes. Ik heb wel mensen gehad die zeiden van: Ik heb een mooi boek gemaakt. ik heb ook een mooi ebook gemaakt, maar het lukt me niet om het lettertype erin te krijgen. En ik wil toch dat het een goeie vormgeving heeft, kan je er even naar kijken? Dus dan zou ik of een andere vormgever bij kunnen helpen, om te zorgen dat dat goed komt.
Tenslotte, Je moet een ebook valideren. Veel mensen slaan dat over en dan werkt dat ook wel, maar dan zitten er waarschijnlijk wel fouten in.
Valideren is heel erg kijken of alle links werken. Of het ergens naar toe gaat of het niet naar een pagina gaat die niet bestaat, of naar een interne link op een pagina die er helemaal niet meer is. Dat soort dingen komen bij valideren allemaal boven water. Dat is wel belangrijk dat het allemaal goed is.
Als je bijvoorbeeld in de Kindle previewer je boek wil bekijken voordat je het uitbrengt, dan laat Kindle previewer ‘m helemaal niet zien als er geen fout in zit. Die zegt echt van: Nou, dit doet het niet hoor, hier kan ik niks mee.
Dus validatie kan in Sigil, in Calibre of in Epub checker. En alle apparaten natuurlijk. Je kan op je desktop checken, je kan op je laptop checken, je kan op een tablet checken, je kan op je telefoon checken. En tenslotte natuurlijk ook op je e-reader om te kijken of het er allemaal goed uitziet.
Dus valideren is wel belangrijk. En het is iets wat ik altijd wel redelijk contentieus doe. Zoveel mogelijk apparaten en zo veel mogelijk software. Om te kijken of íe niet rare dingen doet. Dus valideren is wel belangrijk en testen op verschillende apparaten is.
Maria: Is sowieso… heel erg belangrijk.
Antoni: Het zou wel onderdeel van je proces moeten zijn.
Maria: Zeker weten.
Nou, je hebt heel veel verteld over hoe je een ebook kunt maken. Ik denk dat luisteraars daar veel aan kunnen hebben. Waar kunnen mensen meer vinden over jou zelf en wat je doet?
Antoni: Nou, ik ga een beetje met open vizier het internet op, zeg ik altijd. Dus je kan gewoon op mijn naam zoeken. En mijn naam is Antoni Dol met een i. Antoni met een ‘i’ en geen ‘y’ of een lange ‘ij’ of een ‘h’ ertussen. Dus het is gewoon antonidol.nl. Daar vind je een About pagina als je meer over mij wil weten. Ik heb een blog op antonidol.nl en daar staat ook iets over diensten die ik allemaal verricht. Ik heb natuurlijk Science Fiction boeken en ik heb Scrivener boeken dus die vind je allemaal daar.
Op Facebook ben ik auteurantonidol, aan elkaar. En op twitter gewoon @antonidol. Instagram a.j.dol. Emailadres is gewoon info@antonidol.nl. Dus wat ik zeg: Ik ga gewoon met mijn eigen naam het internet op en als je daar op zoekt, dan vind je me wel.
Maria: Hartstikke goed. Dank je wel voor jouw goeie uitleg en tot de volgende keer misschien.
Antoni: Graag gedaan.
Be the first to comment