Sensitiviteitslezers. Toen ik voor het eerst deze term hoorde moest ik me inhouden niet met mijn ogen te gaan rollen. De wereld lijkt zoveel sensitiever geworden te zijn en veel mensen lijken getriggerd te worden door de kleinste dingen.
De nadruk ligt hier natuurlijk op het woord ‘lijken’, want dat we ons nu veel meer uitspreken over wat ons stoort is een feit. En dat daardoor er ook een platform is voor mensen die echt op alle slakken zout leggen, is ook correct. En toch kun je daarom niet alles over een kam gaan scheren. Er zit veel waarde in de uitspraken van deze sensitieve mensen, en die waarde wil je gebruiken voor jouw boek.
Laat ik gelijk duidelijk zijn: elk onderwerp kan triggering zijn. Het is niet zo dat een schrijver bewust zaken foutief weergeeft en daardoor die trigger veroorzaakt. Een schrijver kan namelijk heel intensief research hebben gedaan en dan alsnog een scène gebruiken die triggering blijkt. Veelal is de onwetendheid er domweg met de paplepel ingegoten door de omgeving waarin iemand opgroeit of de media waar zij mee in contact komen.
We hoeven ons dus niet schuldig te voelen, alleen bewust te zijn dat onze ervaring anders is dan onze lezer. En precies daar kan een sensitiviteitslezer je bij helpen.
Wat zijn sensitiviteitslezers?
Sensitiviteitslezers zijn kritische lezers, gericht op het ontdekken van gevoelige, aanstootgevende of (onbewust) intolerante scènes, taalgebruik, dialoog en plotlijnen in je verhaal. Vaak zijn dit lezers die vanuit hun eigen achtergrond kennis en (levens)ervaring hebben die jij als schrijver niet hebt.
Denk bijvoorbeeld aan een boek dat gaat over een Afrikaanse vrouw in een westerse wereld. Als de schrijver een westerse man is dan kan hij onbedoeld iets in zijn verhaal hebben opgenomen dat een trigger is voor lezers, simpelweg omdat hij geen Afrikaanse vrouw in een westerse wereld is.
“Ik ben hoog sensitief”
Misschien denk je nu: “Ik ben me zelf bewust genoeg van de gevoelige onderwerpen in mijn verhaal en ik pak alles supergrondig aan. Ik heb daarom geen sensitiviteitslezer nodig.” Dat snap ik én je wilt rekening houden met twee belangrijke punten:
1. De meeste schrijvers kijken door een figuurlijke roze bril naar hun verhaal.
Je kunt misschien denken dat die ene scène over een epileptische aanval heel genuanceerd is geschreven, dus niet gedetailleerd, en daardoor niet triggering zal zijn. En toch kan precies die ene scéne jouw lezer doen besluiten je boek niet verder te lezen.
2. Research doen is niet genoeg
Ook al heb je intensief research gedaan, met mensen gepraat over het voorval dat triggering kan zijn, dan nog kun je het fout doen. De ervaring maakt namelijk dat je wéét hoe het is om iets mee te maken, wat het met je doet en welke taal daardoor bijvoorbeeld triggering is geworden. En als jij dat voorval niet zelf hebt ervaren, heb je altijd een achterstand in hoe je het overbrengt naar je lezer.
Essentieel of niet?
Niet elk boek heeft een sensitiviteitslezer nodig. Voor een lichtzinnig Harlequin romannetje zou je niet snel aan triggering onderwerpen denken, maar wordt het een historisch roman waarin het plot draait om iets heftigs als bijvoorbeeld een verkrachting… dan is een sensitiviteitslezer wel degelijk aan te raden.
Sensitiviteitslezers kunnen het verschil maken tussen of je boek verkoopt of compleet faalt. Ik durf daarom te stellen dat het voor sommige boeken niet alleen een advies maar een echte must is. Denk bijvoorbeeld aan boeken met een plot rondom een sensitief onderwerp zoals racisme, (chronische) ziekte, huiselijk geweld of drugsgebruik. Onderwerpen waar mensen gevoelig op kunnen reageren omdat ze het zelf hebben meegemaakt, het vaak verkeerd wordt uitgewerkt door stereotypes neer te zetten of omdat er veel (voor)oordelen aan het onderwerp kleven.
Het lastige aan triggers is dat ze veroorzaakt kunnen worden door zaken die als onschuldig worden gezien door de meeste mensen. Als een personage door haar collega ongewild wordt aangeraakt, zou je als schrijver kunnen denken; “Het is geen aanranding of verkrachting. Dit is prima.” En toch wordt een lezer die ervaring heeft met een seksueel trauma wél getriggerd. Want zo’n trauma begint met een ongewilde aanraking.
Heb ik eentje nodig?
Om te besluiten of jouw boek een sensitiviteitslezer nodig heeft, kijk je naar het onderwerp waarover je schrijft. Welke scènes komen er in je boek voor die voor (heftige) emoties kunnen zorgen? Denk daarbij niet alleen aan de emoties van je lezer, maar ook de emoties die de personages zelf ervaren. Je hoeft namelijk niet iets in detail te lezen om erdoor getriggerd te raken.
Maar denk bij sensitiviteitslezers ook aan je personages. Is een of meerdere van jouw (hoofd)personages van een andere etniciteit dan jij? Komen zij uit een andere land of cultuur, of hebben zij een andere religie?
Dit zijn voorbeelden waarbij je (uiteraard onbedoeld) iets kunt schrijven dat in het verkeerde keelgat kan schieten bij je lezer.
Nog een laatste tip: Baseer je besluit niet alleen op je gehele verhaal. Ook als je slechts 1 scène of hoofdstuk hebt, die triggering kan zijn, wil je in elk geval dat deel door een sensitiviteitslezer onder de loep laten nemen. Want die ene scène kan letterlijk het hele verhaal verpesten als het verkeerd overkomt op je lezer.
***
Als schrijver wil je een prachtig verhaal naar buiten brengen dat connectie maakt met je lezer. Als auteur wil je dat je boek gekocht wordt en dat je lovende recensies krijgt. Daarom wil je kritisch zijn in de fase tussen het schrijven en het uitgeven. De fase van het produceren; je verhaal omtoveren in een boek waar lezers geen genoeg van kunnen krijgen. Proeflezers, en dus ook sensitiviteitslezers, zijn cruciaal om dat te bereiken.
Fantastisch schrijfplezier gewenst!
Verder lezen:
* Meer weten over feedback krijgen op je verhaal? Luister dan onze podcastaflevering: Hoe krijg ik de juiste feedback op mijn verhaal?
* Wat zijn proeflezers en waar vind ik die? Dat lees je in dit blog.
* Proef- en sensitiviteitslezers zijn slechts één onderdeel in de fase van het produceren. Wat er nog meer bij komt kijken, lees je in hier.
Be the first to comment